5 Nοεμβρίου – 7 Δεκεμβρίου 2018
ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΜΟΝΕ
Θράκη Ρωσσίδου Τζόουνς

Χριστόδουλος Παναγιώτου: Είναι πολλά τα στοιχεία που με ενδιαφέρουν στη δουλειά της μητέρας σας. Αυτό όμως που πραγματικά με συναρπάζει είναι η ελευθερία με την οποία επαναπροσδιόρισε κάποια στιγμή τη θεματολογία των έργων της, απελευθερώνοντας έτσι το καλλιτεχνικό της ύφος από την καταπιεστική παράδοση του «κυπριακού φολκλόρ» που χαρακτήριζε τη ζωγραφική της μέχρι τη δεκαετία του ’90. Όσον αφορά τώρα τη θέση της στην ιστορία της Κυπριακής Τέχνης, επιφανειακά μόνο θα μπορούσε να την τοποθετήσει κανείς στο πλευρό του Κάσιαλου, ως μέρος της αναζήτησης μιας εθνικής εικονογραφίας από την τότε νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία. Όμως το αξιοθαύμαστο στην περίπτωση της Θράκης Ρωσσίδου Τζόουνς είναι ότι παρόλο που έχτισε ολόκληρη την καριέρα της πάνω σε αυτές ακριβώς τις βάσεις, με την ίδια άνεση ζωγράφιζε παράλληλα το φθινόπωρο στο Νιου Χάμσαϊρ και τους κήπους του Μονέ στο Ζιβερνί. Μαγεύτηκα από τη σειρά με τους κήπους του Ζιβερνί, από την πρώτη ματιά. Με γοητεύει το θράσος και η εξαιρετική ευαισθησία τους.

Γκάβιν Τζόουνς: Στις αρχές του ’90 τηλεφώνησα στη μητέρα μου και της είπα: «Ας ταξιδέψουμε στη Γαλλία.» Και έτσι έγινε. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μας, της είπα: «Μητέρα, θα σε πάω στο σπίτι του Μονέ!» Κατενθουσιάστηκε, κι έτσι ξεκίνησε στη ζωγραφική της η «περίοδος Μονέ». Έκανε πολλούς πίνακες εμπνευσμένους από εκείνη την επίσκεψη. Αγάπησε τον κήπο, τον βρήκε υπέροχο και τράβηξε πολλές φωτογραφίες τις οποίες έπειτα, στο δικό της εργαστήριο, χρησιμοποίησε για να ζωγραφίσει. Ήμουν πάντα ευθύς στις κουβέντες με τη μητέρα μου. Της είχα πει λοιπόν πως δεν μου άρεσε ιδιαίτερα το στυλ της. Το έβρισκα παράξενο, δεν ήταν του γούστου μου. Πόσους καβγάδες είχαμε κάνει!

Χ.Π.: Κάτι άλλο που επίσης με εκπλήσσει στην καλλιτεχνική της πορεία είναι ότι παρότι ο πόλεμος διαπέρασε τη ζωή της, δεν αποτέλεσε ποτέ θέμα στη δουλειά της. Δεν υπάρχει πουθενά στην τέχνη της το μεταπολεμικό τραύμα ούτε η βία του πολέμου.

Γκ.Τζ.: Και εμένα με εκπλήσσει αυτό. Καταγόταν από μια πολιτικοποιημένη οικογένεια, και η ίδια μάλιστα υπήρξε δραστήρια στην πολιτική ζωή της Κύπρου. Υποθέτω πως η ζωγραφική ήταν μέρος μιας άλλης, ανεξάρτητης διεργασίας στη ζωή της.

[…]

Χ.Π.: Αυτός που βλέπουμε σε αυτόν τον πίνακα να κρατάει την ταμπέλα “Monet’s Studio” πρέπει να είσαι εσύ. Κι εδώ πάλι εσύ είσαι στη Γιαπωνέζικη Γέφυρα. Και τα δύο έργα είναι του 1991. Όμως σε εκείνον εκεί τον πίνακα του 2003, το στυλ είναι πολύ διαφορετικό. Αρκετά πιο απλό θα έλεγα. Και αυτό το αγόρι είσαι εσύ;

Γκ.Τζ.: Ναι, εγώ είμαι πάλι. Η μητέρα μου υπέφερε από άνοια από το 2001. Εδώ φαίνεται αυτό που εννοούσα πριν όταν έλεγα για την παλινδρόμηση στο στυλ της εκείνα τα χρόνια. Ήταν τότε που χρησιμοποιούσε παλιές φωτογραφίες για να ζωγραφίσει.

Χ.Π.: Είναι πραγματικά συγκινητικό να βλέπει κανείς αυτούς τους δυο πίνακες δίπλα-δίπλα, να αναπαράγουν ακριβώς το ίδιο σκηνικό. Μπορεί να είναι μια δική μου προβολή, αλλά στον δεύτερο πίνακα φαίνεσαι πολύ νεότερος. Για την ακρίβεια, φαίνεσαι παιδί. Εδώ βλέπουμε και τον Μέρλιν, τον αγαπημένο της γάτο. Παρόλο που ο Μέρλιν εμφανιζόταν συχνά στις τοπιογραφίες της, σπάνια έκανε την εμφάνισή του στη σειρά του Ζιβερνί. Φαίνεται να υπάρχει μια ένταση ανάμεσα στην μνήμη και στη απώλεια ελέγχου σε αυτόν τον πίνακα, που βρίσκω σπαραχτική.

Γκ.Τζ.: Φοβερό κορίτσι η μητέρα μου. Έτσι δεν είναι;

(Απόσπασμα από συνομιλία με τον Γκάβιν Tζόουνς, 28 Ιουλίου 2018, Λέμπα Πάφου.)

To The Island Club παρουσιάζει την ατομική έκθεση της Θράκης Ρωσσίδου Τζόουνς, Στο Εργαστήριο του Μονέ, που περιλαμβάνει τη σειρά των έργων που δημιουργήθηκαν ύστερα από την επίσκεψή της στο σπίτι και στους κήπους του Μονέ στο Ζιβερνί. Παράλληλα παρουσιάζονται λιγότερο γνωστά έργα που δημιούργησε προς το τέλος της ζωής της, ενώ υπέφερε από άνοια.

Η Θράκη Ρωσσίδου Τζόουνς (1920-2007) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αμμόχωστο. Το 1938, μετέβη στο Ηνωμένο Βασίλειο για να σπουδάσει Αγγλική Φιλολογία, αλλά η φοίτησή της διακόπηκε λίγο πριν την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Επέστρεψε στην Κύπρο και εντάχθηκε στη Γυναικεία Βοηθητική Αεροπορία (W.A.A.F.), όπου υπηρέτησε στο Κέντρο Εναέριου Ελέγχου στην Αθαλάσσα. Εκεί γνώρισε τον σύζυγό της, Κήθ Τζόουνς, που υπηρετούσε ως Αξιωματικός Ελέγχου Πολεμικών Πτήσεων. Μετά τον γάμο τους το καλοκαίρι του 1945, και με το τέλος του πολέμου, αποφάσισαν να φύγουν για το Ηνωμένο Βασίλειο. Έτσι, εγκαταστάθηκαν στο Μπίλστον, επαρχιακή πόλη του Γουλβερχάμπτον, όπου και απέκτησαν τον γιο τους, Γκάβιν. To 1953, για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, παρακολούθησε μαθήματα στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μπίλστον. Το 1968 επέστρεψε μαζί με την οικογένειά της στην Αμμόχωστο, όπου άνοιξαν ένα ταξιδιωτικό γραφείο. Μετά τα γεγονότα του 1974, κατέφυγε μαζί με τον σύζυγό της στο Στρατόπεδο Άντζιο, στις Βρετανικές Βάσεις Δεκέλειας, όπου παρέμειναν για δέκα μήνες, ενώ ο γιος τους επέστρεψε στην Αγγλία. Μετά από συνεχείς μετακινήσεις, εγκαταστάθηκαν τελικά στη Λέμπα της Πάφου, όπου έκτισαν ένα σπίτι με θέα στην άγρια φύση, στη θάλασσα και σε ένα περιβόλι. Οι επόμενες τρεις δεκαετίες της ζωής της υπήρξαν οι πιο παραγωγικές και οι πιο καθοριστικές για την καλλιτεχνική της πορεία.

Πέθανε τον Ιούλιο του 2007. Παρότι υπέφερε από άνοια τα τελευταία έξι χρόνια της ζωής της, ποτέ δεν σταμάτησε να ζωγραφίζει. Τότε αντέγραφε συχνά παλιότερα έργα της. Υπάρχουν ωστόσο και πρωτότυπες δημιουργίες της εκεινης της τελευταίας περιόδου, που προέκυψαν από την επιλογή της να ζωγραφίσει οικεία και αγαπημένα της τοπία.

Η πρώτη ατομική της έκθεση έλαβε χώρα στο Curium Palace Λεμεσού (1980). Ακολούθησαν ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Επιλεγμένες ατομικές εκθέσεις: Γκαλερί Γκλόρια, Λευκωσία (1984), Wood Green, Λονδίνο (1988), Γκαλερί Ναΐφ Τέχνής, Κοβάτσιτσα (1989), Γενικό Κυπριακό Προξενείο, Νέα Υόρκη (1994), Μουσείο Ναΐφ και Περιθωριακής Τέχνης, Τζαγκοντίνα, (1995), Διεθνές Μουσείο Ναΐφ Tέχνης της Βραζιλίας, Ριο ντε Τζανέιρο (1996), Σπίτι της Φιλίας, Μόσχα (1996), Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα (1997), Peter’s Gallery, Λευκωσία (2005).

Όλα τα έργα είναι ευγενική παραχώρηση του Γκάβιν Τζόουνς, της Διαχρονικής Γκαλερί, καθώς και ιδιωτικών συλλογών.

Θερμές ευχαριστίες στον Γκάβιν Τζόουνς.